Omgeving

Deze paragraaf beschrijft in het kort enkele gebieden die grenzen aan de Landschapszone Veessen-Wapenveld. De Landschapszone is een langgerekt, smal gebied langs de Westdijk van de Hoogwatergeul. Vooral voor wat grotere vogelsoorten zoals eenden, steltlopers en roofvogels geldt dat deze zowel gebruik maken van het terrein van de Landschapszone, de wetering als de onderstaande gebieden. In zekere zin is er een ecologische relatie van de Landschapszone met de onderstaande gebieden.

Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld (H)
De hoogwatergeul is een zeer monotoon, open graslandgebied, een aaneenschakelijking van ‘broekgebieden’. Met vooral in het zuidelijke deel enkele percelen snijmais. In de Hoogwatergeul komt nauwelijks meer opgaande begroeiing in de vorm van bomen of struiken voor. Het intensieve agrarische gebruik van de cultuurgronden brengt met zich mee dat het ook zeer arm is aan broedvogels. Hier en daar zit nog een enkele Kievit, Scholekster of Wulp, die ook nog wel eens in de buurt van de Landschapszone komen. In de watergangen zitten nog wel vogelsoorten als Meerkoet, Wilde eend en Kuifeend e.d. Op perceelsgrenzen en langs wegbermen treffen we nog hier en daar een Gele kwikstaart of Graspieper. Er wordt door Ooievaars, Blauwe reigers, Buizers e.d. uit de omgeving wel voedsel gezocht. In dit open landschap zijn deze grote vogels goed zichtbaar. Ditzelfde geldt voor Hazen in de paartijd of een sprong Reeën.

Een deel van de graslanden in de Hoogwatergeul heeft gedurende de wintermaanden (wel) grote betekenis als ganzenfoerageergebied. Dit is vooral het geval in het Wapenveldsche of Wapenvelder broek, het hier na te beschrijven gebied. Het weidevogelgebied Wapenveldsche broek ligt ook in de hoogwatergeul. Dit gebied wordt hieronder apart beschreven omdat dit qua terreingebruik sterk afwijkt en ook aanmerkelijk vogelrijker is.

Weidevogelgebied Wapenveldsche broek, Wapenveld (W)
Het Wapenveldsche broek is een komkleigebied in de IJsselvallei. Al in 1998 werd dit het rijkste weidevogelgebied in de noordelijke IJsselvallei genoemd (Vreugdenhil, 1998). Volgens het toenmalige inzicht was het een goede optie om de weidevogelstand via beheerovereenkomsten verder te ontwikkelen.

De inrichting van de hoogwatergeul is aangegrepen om de fysieke omstandigheden in dit weidevogelgebied te verbeteren. Zo zorgt een aantal weidepompen in het voorjaar voor plas-dras-situaties. Enkele percelen worden met schrikdraad afgerasterd tegen grondpredatoren. Er wordt tot juni/juli een tamelijk extensief graslandbeheer gevoerd om de aanwezigheid van weidevogels te bevorderen. Dit werpt zijn vruchten af. Toch is ook de landelijke, negatieve trend in de weidevogelstand ook in het Wapenveldsche broek waar te nemen. De graslanden worden nog bewoond door tal van bijzondere weidevogels zoals Grutto, Zomertaling, Gele kwikstaart en in 2020 een flink aantal Kwartels.

In 2020 verscheen in de Stentor een zeer lezenswaardig artikel over het Wapenvelder broek als weidevogelgebied. Ook in 2021 verscheen nog een artikel over het Wapenvelder broek. De strekking is dat dankzij alle beschermingsmaatregelen het Wapenvelder broek als ‘kraamkamer’ fungeert voor weidevogels, onder meer de Grutto. Om de artikelen te kunnen lezen is het helaas noodzakelijk om in te loggen op de website van de krant.

De Nijensteen, Veessen (N)
Landgoed De Nijensteen is een historische, vóór 2005 gerenoveerde IJsselhoeve met circa 50 hectare aan landerijen. Die bestaan uit graslanden, boomgaarden, natuurontwikkeling, waterretentie op de oevers van twee weteringen, nieuwe bosaanleg, parkbos en een gloednieuw vleesveebedrijf bij de voormalige villa Bakhuis, nu een folly. Deze nieuwe boerderij is in 2015 gebouwd en heet de Natuurboerderij Bakhuis. Vanuit dit bedrijf worden graslanden beheerd op het landgoed De Nijensteen, in de Veesserwaarden, in de Welsumerwaarden en in het gemeentelijke deel van de Landschapszone ten zuiden van de Kerkdijk. Ook dit artikel geeft een kijkje in de achtergronden van dit bedrijf.

In 2005 is de natuur van De Nijensteen geïnventariseerd. De KNNV bracht over de resultaten van een natuuronderzoek in 2007 een rapport uit. In 2018 zijn de broedvogels opnieuw geteld. Deze resultaten zijn nog niet gepubliceerd. Vooral de oeverzone langs de Groote wetering is vogelrijk. Dit grenst direct aan de Landschapszone Veessen-Wapenveld. Ook het parkbos is bijzonder, ook vanwege de aanwezigheid van o.a. bijzondere bomen en kleibospaddenstoelen.

Op de Nijensteen is ook het informatiecentrum Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld gevestigd, dat dagelijks tussen 9:00 en 16:00 uur geopend is.

Veesserwaarden, Veessen (V)
De Veesserwaarden (deel van Natura 2000) liggen ten zuiden van Veessen, aan de westkant van de IJssel. Het gebied is ruim 41 ha groot, het water van de IJssel niet meegerekend. De uiterwaard omvat grasland, open water, natte vegetaties, tamelijk droog rietland met overjarig riet en een kleine oppervlakte wilgenstruweel en zachthoutooibos. Het gebied is tientallen jaren lang beheerd door Het Geldersch Landschap maar recent met Staatsbosbeheer geruild voor andere bezittingen.

Ver vóór 1982 waren de Veesserwaarden nog broedgebied van onder meer Roerdomp, Woudaap, Watersnip, Zwarte stern en Grote karekiet. In 2002 werd de broedvogelbevolking gedomineerd door Kleine karekiet, Wilde eend, Rietgors, Meerkoet en Bosrietzanger. Ook kwamen (van de toenmalige Rode lijst) in 2002 (nog) Zomertaling, Slobeend, Kwartelkoning, Koekoek, Gele kwikstaart, Snor, Matkop, Ringmus en Kneu voor. De Veesserwaarden zijn te droog voor kritische moerasvogels. En het grasland en de randen van het rietland werden in beheer bij het Geldersch Landschap jarenlang al in mei gemaaid. Sinds de overdracht aan Staatsbosbeheer is (via vergelijking van satellietbeelden) te zien dat riet en ruigte zelfs kleiner wordt door het steeds ruimer maaien van de graslanden. Zie hier het effect van ‘agrarisch natuurbeheer’. De oppervlakte voor broedvogels geschikt biotoop is sinds 2016 gekrompen. En dat is een bar slechte ontwikkeling.

In 2016/2017 is ook een perceeltje zachthoutooibos, wat langs de IJssel weinig voorkomt, met de grond gelijk gemaakt. Dit was o.a. broedgebied van de Kleine bonte specht. Ook zijn de Veesserwaarden de afgelopen decennia verworden tot een hondenuitlaatgebied. Er kan gerust gesteld worden dat de vogelstand de laatste 50 jaar sterk achteruit is gegaan door slecht terreinbeheer. Deze trend is nog niet gekeerd.

De Veesserwaarden kunnen nog wel als ‘brongebied’ van algemene moerasvogels fungeren zoals Kleine karekiet. Ook is er uitwisseling tussen de Veesserwaarden en de Landschapszone door bijv. grotere vogels als Fazant en Koekoek.

Kavelweg, Cultuurgronden Hooge Gulbroek, Heerde (K)
Pal ten westen van de Groote wetering, tussen de Assendorperstraat en de Kerkdijk, liggen over een lengte van ruim een kilometer langs de Kavelweg nog enkele percelen grasland en twee percelen akkerland waar nog opvallend ‘veel’ gewone weidevogels aanwezig zijn. Het gaat hier niet alleen om verschillende Kieviten en Scholeksters, maar ook om verschillende Tureluurs, Gele kwikstaarten en Roodborsttapuiten. Ter hoogte van deze percelen is er wat uitwisseling met de Landschapszone in die zin dat het leefgebied zich over cultuurgrond èn Landschapszone uitstrekt. Sommige percelen grasland worden relatief laat gemaaid, omstreeks juni. Langs de circa 9 km lange Landschapszone is het relatief extensieve grondgebruik nergens zo opvallend als hier ter hoogte van de Kavelweg.

Boerderijen Kavelweg (B)
Bij twee boerderijen aan de Kavelweg is het voorkomen van o.a. Fazanten, Holenduiven en Grasmussen ook opvallend dankzij de grote erven met overhoekjes. Bij Kavelweg 4 is een zeer grote kolonie Huiszwaluwen (circa 80 nesten) aanwezig. De agrariër weet dit te combineren met de bedrijfsvoering. De boerderij is in 2021 verkocht en gaat gedeeltelijk gesloopt worden. Het verdwijnen van de bedrijfsvoering en het vee zal de populatie Huiszwaluw geen goed doen. Hopelijk vinden ze elders onderdak.